اندیشه

ادبی-فرهنگی-اجتماعی

اندیشه

ادبی-فرهنگی-اجتماعی

کاشمر

کاشمـَر یا ترشیز از شهرهای جنوب غربی استان خراسان رضوی ایران است. این شهر در حدود ۲۰۰ کیلومتری مشهد قرار دارد.
کاشمر یکی از شهرستان*های استان خراسان رضوی ایران است. مرکز این شهرستان، شهر کاشمر است.
در سال ۱۳۸۵، این شهرستان تعداد ۱۴۹٬۳۵۸ نفر جمعیت داشته است.

از محصولات مهم این شهر میتوان به زعفران انگور(انواع مختلف) کشمش و فرش دستباف اشاره کرد.
تقسیمات کشوری

شهرستان کاشمر شامل ۲ بخش و پنج دهستان و به نام*های زیر است:

  • بخش مرکزی شهرستان کاشمر
    • دهستان بالا ولایت (کاشمر)
    • دهستان پائین ولایت
شهر کاشمر
  • بخش کوهسرخ
    • دهستان بررود
    • دهستان برکوه
    • دهستان تکاب (کاشمر)
شهر ریوش
در سال ۱۳۷۴ ه.ش بخشی از آن تحت عنوان شهرستان بردسکن جدا و در سال ۱۳۸۲ بخش دیگری با نام شهرستان خلیل*آباد از آن جدا شد.
گردشگری
از جله نقاط مهم و دیدنی این شهر آرامگاه دو امام زاده یکی در مرکز شهر به نام سید حمزه معروف به باغ مزار که در میان باغی احاطه شده و دیگری سیدمرتضی در دامنه کوه می باشد که بسیار دیدنی و خوش آب و هوا می باشد. مرحوم مدرس پس از تبعید در این شهر به شهادت رسیده و دفن گردیده که شهید مدرس وی پس از انقلاب سال 57 ترمیم و بازسازی گردیده است. از مهم*ترین صادرات آن فرش و محصول کشاورزی عمده آن انگور و کشمش مرغوب و در این سالها زعفران نیز می باشد. کاشمر
کاشمر که یکی ازشهرستان های خراسان رضوی است، از شمال به نیشابور و سبزوار، از مشرق به تربت حیدریه، از جنوب به گناباد و از مغرب به شاهرود متصل می شود. ارتفاع آن از سطح دریا 1215 متر است. این شهرستان در 35 درجه و 11 دقیقه عرض شمالی و 58 درجه و 72 دقیقه طول شرقی قرار گرفته و آب و هوای آن به علت پستی و بلندی زمین و عوامل دیگر متنوع است. در شمال شرقی این شهرستان هوا سرد و مرطوب و زمستان های آن طولانی است. شمال این منطقه دارای آب و هوای معتدل و قسمت های جنوبی به علت مجاورت با کویر دارای اب و هوای بسیار گرم و آبی شور می باشد. ارتفاعات شمالی این شهرستان از خواف شروع شده و از شمال تربت حیدریه می گذرد و دارای کوههای مربوط به دوران چهارم زمین شناسی و دارای قله مخروطی آتشفشانی در شمال قریه ریوش است. کوههای این منطقه پوشیده از درخت بادام می باشند و در دامنه ها دارای چشمه های آب گرم معدنی هستند. رشته کوههای جنوبی این منطقه بسیار کم آب و دارای تپه های گچی اند. در قسمت جنوبی این شهرستان کویر نمک قرار دارد که در زمستان و در هنگام بارندگی عبور از آن دشوار است. رودهای این شهرستان فصلی اند و بیشتر در بهار از دره های کوهستانی شمال جاری می شوند. کاشمر منطقه ای کشاورزی است و دارای محصولاتی چون غلات، حبوبات، پنبه، زیره و تنباکو است. در کوهستان های این منطقه محصولات دامی مانند پشم و پوست و لبنیات تولید می شود. صنایع دستی محلی کاشمر قالی، قالیچه، زیلو، گیوه و چادرشب ابریشمی است. انگور و کشمش کاشمر دارای ارزش صادراتی است.
شهرستان کاشمر از چهار بخش به ذنام های حومه، ریوش، خلیل آباد و بردسکن تشکیل می شود و دارای 152 پارچه آبادی است. طوایفی مانند طایفه طاهری، طوایف بلوچ خان زائی، گرگ زائی و اسماعیل زائی، طایفه بهمدی و میش مست در اطراف این شهرستان زندگی می کنند.

تاریخچه کاشمر
کاشمر طی چند هزار سال قدمت به نام های متفاوتی خوانده شده است. بنای آنرا به بهمن پسر اسفندیار و نوه گشتاسب نسبت داده اند. نام اصلی آن ترشیز است و جغرافی نویسان اسلامی به صورت طرثیث و ترشیش و.. آنرا ثبت کرده اند. همچنین نام های سابق این شهر بوشت و بست بوده است. پس از تصرف خراسان بدست اعراب و تا زمانیکه سلسله های ایرانی در خراسان علیه خلفای اموی قیام کردند ترشیز در طی دو سه قرن اولیه اسلامی بین امرای طاهری و صفاری دست به دست می گشته و در نیمه اول قرن چهارم از شهرهای تابعه نیشابور محسوب می شده است. در سال 483 هنگامیکه حسن صباح پیشوای نزاریان ایرانی در الموت استقرار یافت دستیار خود حسین قاینی را که از پیش حکومت قهستان و ترشیز را داشت به عنوان داعی به ترشیز اعزام کرد و وی در دعوت مردم به نهضت نزاری حسن صباح توفیق زیادی بدست آورد. تعداد زیاد قلعه های جنگی در سراسر قهستان که در نام های محلی به نام های قلعه دختر و قلعه ملاحده موسومند حکایت از این امر دارد. پیش از سلطه مغول ترشیز بدست وزیر سلطان سنجر سلجوقی غارت و پس از آن در سال 4-653توسط جلوداران سپاه هلاکوخان مغول ویران شد. بعد از قلع و قمع اسماعیلیه توسط هلاکو خان مغول بار دیگر ترشیز رو به آبادانی گذاشت و در قرن هفتم یکی از شهرهای مهم قهستان به شمار می آمد اما در پایان همین قرن توسط امیر تیمور گورکانی تصرف شده و ویران گردید.

کاشمر

شهرستان کاشمر، با پهنه‌ای حدود 5 هزار کیلومتر

مربع، در باختر خراسان رضوی قرار گرفته است.

جمعیت شهرستان کاشمر در سرشماری عمومی

نفوس و مسکن 1375 ه.ش، 186765 نفر بوده است،

 که از این شمار 92475 نفر مرد و 94290 نفر زن بوده

اند. کاشمری ها متدین، زحمت کش و علاقه مند به

زادگاه خود هستند. به آداب سنتی نیاکان خود پای

بندند و به سالخوردگان و بزرگان احترام بسیار می

گذارند. قالی‌بافی، زیلوبافی، گیوه بافی، تهیه پارچه

های دست‌باف و بافتن چادرشب ابریشمی مهم‌ترین

صنایع دستی این شهرستان را تشکیل

می‌دهند.قالی بافی کاشمر چه از نظر کمیت و چه از

 نظر کیفیت دارای شهرت خاصی بوده و عواید حاصله

 از ان بالاترین رقم اهالی را تشکیل می دهد.قالی و

قالیچه بافت این شهرستان بیش‌تر پشمی و دارای

طرح‌های کاشمری و کاشانی و نقش‌های زیرخاکی،

لچک، ترنج، اسکیمی، تخت جمشید، درختی، سه

کله (قالیچه)، چهار رقصی، طرح و ترکمنی (قالیچه) و

 گل‌توره ای ( قالیچه) هستند. آرامگاه‌مدرس، باغ‌مزار،

برج‌کشمیر، تپه باستانی‌کندر، چند باب آسیاب در

دامنه‌کمر باغ دشت، سد شاهی در کوه سرخ و

ریوش، سد عضدالدوله در شمال آبادی کاشمر، سید

 مرتضی در 5 کیلومتری شمال کاشمر،


قلعه‌آتشگاه،قلعه‌پسر، قلعه دختر و مسجد جامع

برخی از مکان‌های دیدنی و تاریخی شهرستان
کاشمر را تشکیل می‌دهد


وجه تسمیه و پیشینه تاریخی


کاشمر و ترشیز پیشین، از گذشته های دور تا کنون

دچار دگرگونی و تغییر نام شده است. در بررسی نام

 این شهر به بیش از بیست نام برخورد شده است،

که با یک جمع بندی می توان تمامی آن ها را در

واژگان «کاشمر»، «ترشیز»، «بست» و «سلطان

آباد» خلاصه کرد. بدین گونه واژه کشمر، که می

تواند به معنای آغوش مادر گرفته شود، با گذشتن از

شکل های کیشمر و کشمار، سرانجام به گونه

کاشمر در آمده و در همین صورت بازمانده است. از

سوی دیگر فرهنگ نگاران، کاشمر را گونه کامل شده

 «کاخجر»، «کاشخر» و «کاشغر» دانسته اند و بر

این باورند، که «کاش» برگردانیده شده «کاج» است

و «کاخجر»، یاد آور سرو بزرگ و سرشناس این سرزمین است.


بنا بر روایتی در محلی که اکنون کاشمر خوانده می

شود، بین گشتاسب کیانی و زرتشت پیامبر دیداری

روی داده است. چون گشتاسب کیانی، دین بهی را

پذیرفت، زرتشت نخستین آتشگاه خود را در قلمرو

حکومت کیانی پی ریخت و در جلو در این آتشکده،

درخت سروی را که تبار بهشتی داشت، با دست

خویش کاشت تا همین سرو را بر ایمان شاه گواه

بگیرد. بر هر برگ این سرو نام گشتاسب نقش بسته

 بود و چون درخت بالا گرفت، شاه نیز بر گرد سرو

مینوی، تالار بزرگی ساخت تا نگهدار حرمت سرو باشد.


کشمر در 31 هـ . ق، به دست مسلمانان افتاد.

پیروان زرتشت، که حاضر به پذیرش جزیه نبودند، در

نیمه دوم سده 8 م، در حالت جنگ و گریز، این ناحیه

را ترک کردند و خود را به بندر جاسک، و دریای مکران

( دریای عمان) رسانده سپس با گذشتن از دریای

مکران به کرانه های گجرات، از جمله بندر سورات و

بمبئی رفتند. خراسان، (از جمله ترشیز) در دو سه

سده نخستین اسلام،‌ بین امرای طاهری، چون رافع

بن هرثمه ( در گذشته 284 هـ . ق ) و امرای

صفاری، مانند احمد بن عبدالله ( کشته شده 268 هـ

 . ق) و ابوطلحه منصور سرکب، دست به دست

گشت. در سال 438 هـ . ق، هنگامی که حسن

صباح، پیشوای اسماعیلیان، در الموت استقرار یافت،

دستیار مومن خویش، حسین قاینی را، که از پیش

حکومت ترشیز و قهستان را داشت، به عنوان داعی

به کاشمر فرستاد. در سال 520 هـ . ق، وزیر سلطان

 سنجر سلجوقی، ترشیز را محاصره و چپاول کرد. ابن

 اثیر و یاقوت حموی، چیره گی اسماعیلیان را بر

ترشیز، بین سال های 520 تا 530 هـ . ق، دانسته

اند. لشگریان هلاکوخان نیز در تون و ترشیز چپاول و کشتار بسیار کردند.



امیران قهستان و ملوک سیستان، گه گاه ترشیز را به

 قلمرو خود می افزودند. سربداران نیز حکومت خود را

 از جام تا دامغان و از خبوشان تا ترشیز،‌ گسترش

دادند و خواجه علی موید ( 766- 788 هـ . ق ) نیز که

آخرین آن ها بود، ولایت های قاین، طبس، ترشیز و

قهستان را به قلمرو خود افزود و این جایگاه تا سال 782

 هـ . ق، که خواجه علی به تیمور لنگ پیوست، ادامه

 داشت. تیمور لنگ، ترشیز را در سال 784 هـ . ق،

به سازش گشود. از آن پس، شاهان و شاهزاده گان

تیموری تا اوایل سده 10 هـ . ق، ترشیز را در اختیار

داشتند. آخرین آنان، یعنی سلطان حسین میرزا

بایقرا، تا سال 910 هـ . ق، خراسان را در دست

داشت. پس از او چندی اوزبک ها به رهبری محمد

خان شیبانی، بر خراسان چیره شدند. از این زمان تا

استقرار کامل صفوی، ترشیز را گاه حاکمان اوزبک و

گاه سردارانی از طایفه های صفوی، چون شاملو و

استاجلو، اداره می کردند. در اواخر حکومت شاه

تهماسب، ترشیز در دست محمود خان صوفی اوغلی

 بود و در روزگار محمد شاه صفوی، نخست ترشیز را

به همان محمود خان دادند، و سپس شاه علی

سلطان افشار حاکم کاشمر گردید.


مشخصات جغرافیایی


شهرستان کاشمر، با پهنه ای حدود 5 هزار کیلومتر

مربع، در باختر خراسان، از نظر جغرافیایی در 35

درجه و 11 دقیقه پهنای شمالی و 58 درجه و 27

دقیقه درازای خاوری و بلندی 1215 متر از سطح دریا

قرار دارد. این شهرستان از سوی شمال به

شهرستان های نیشابور و سبزوار، از باختر به

شهرستان برداسکن، از خاور به شهرستان تربت


حیدریه و از جنوب به شهرستان های گناباد، فردوس

و طبس محدود است. هوای کاشمر معتدل و خشک

بوده و بیش ترین درجه حرارت در تابستان ها 38

درجه بالای صفر و کم ترین آن در زمستان ها، 3

درجه زیر صفر است. میانگین بارندگی سالیانه کاشمر 180 میلی‌متر گزارش شد